Gastroskopi Nedir?
Midenin video-kamerayla görülerek incelendiği teşhis yöntemine gastroskopi adı verilir.
Gastroskop, esnek, bükülebilir, ucunda minik bir kamera olan ve serçe parmağı kalınlığında boru şeklinde bir cihazdır. Gastroskop ucundaki kamera midenin iç yüzünün görüntüsünü yüksek çözünürlüklü bir televizyon ekranına yansıtır. Bu sayede polipler, tümörler, iltihabi değişiklikler, kanamaya yol açabilen damarsal genişlemeler veya başka patolojik değişiklikler varsa görülür. Gastroskopi sırasında saptanan normal olmayan dokuların mikroskopik incelenmesinin yapılabilmesi(patoloji tetkiki)için küçük örnekler alınabilir(biopsi)veya polip adını verdiğimiz yapılar tamamen çıkartılabilir.
Kimlere Gastroskopi Yapılmalıdır?
- -Uzun süre midesinden şikayeti olan kişilere,
- -Orta ve ileri yaşta başlayan mide şikayetleri olanlara,
- -İştahsızlık, hızlı kilo kaybı, sebebi ortaya konamamış ağız kokusu,
- -Tıbbi tedaviye yanıt vermeyen sindirim sistemi sorunları olanlara
- -Göğüste yanma, sebebi belli olmayan astım, hastalığı, sık boğaz iltihabı geçirenlere, reflü yakınmaları olanlara,
- -Mide kanaması geçirmiş yada geçirmekte olanlara
- -Kansızlığı olanlara
- -Yutma güçlüğü, yemek borusunda takılma hissi olanlara,
- -Mide kanseri şüphesi olanlara,
- -Mide kanseri olanların birinci derece akrabalarına
- -Sebebi tesbit edilemeyen karın ağrısı şikayeti olanlara gastroskopi yapılır.
Gastroskopi Ön Hazırlığı
İşlemden önceki 8 saat aç kalınmalıdır(katı gıda alınmamalıdır). Mide şurupları da içilmemelidir. Sürekli kullanılan ilaçlar için doktora danışılmalıdır. Gastroskopiden 4 saat öncesine kadar su içilebilir.
Gastroskopi Nasıl Yapılır?
Gastroskopi sırasında hissedilecek rahatsızlığın en az düzeyde olması için damar yolu ile sakinleştirici(ör. Midazolam)ve ağrı kesici(ör. Pethidine, Meperidine)ilaçlar verilir. Bu ilaçların uygulanabilmesi için işlem öncesi, koldaki yüzeyel bir toplardamara bir kateter(yumuşak kanül)yerleştirilir. Bu ilaçlar hastayı gastroskopiyi rahat tolere edebileceği yarı uykulu bir hale getirir. Tam bir bilinç kaybı olmamakla birlikte genellikle tetkik sonrasında hasta yaşananları ayrıntılarıyla anımsayamaz. Gastroskopi sırasında kan oksijen satürasyonu ve gerekirse diğer temel yaşam fonksiyonları(kalp atım hızı ve ritmi, kan basıncı gibi)hasta başı monitör adı verilen bir cihazla takip edilir.(Kan oksijen satürasyon ölçümü el parmak tırnağına tutulan bir ışık ile yapılacağı için en az bir tırnaktaki oje(varsa)temizlenmiş olmalıdır.)
İşlem öncesi takma diş ve gözlük varsa çıkarılır. Mentollu bir lokal anestezik sprey ile boğaz uyuşturulur. Hasta sol yan olacak biçimde yatırılır. Daha sonra damardan sakinleştirici ilaçlar verilir. Ağıza açık kalmasını sağlamak için dişlik yerleştirilir. Ağızdan girilerek inceleme yapılır. İşlem sırasında rahatça nefes alınabilir, ağrı hissedilmez, ancak verilen havanın gerginliği hissedilir. Gastroskopun görüş alanının açılması için mide içine doğru aralıklarla hava üflenir. Gastroskopun çıkartılması sırasında üflenen bu hava kısmen geri emilir. İşlem sonrası geri kalan hava ağız ve anüs yoluyla çıkartılan gaz ile tahliye edilir. Gastroskopi genellikle 10-15 dk sürer. Eğer kişi isterse, sakinleştirici ve ağrı kesici yapılmadan da tetkik yapılabilir.
Gastroskop infeksiyon bulaşmasını engellemek için her hastadan sonra önce ayrıntılı bir mekanik temizlik işleminden geçirilmekte ve daha sonra bakteri ve virüslere etkili özel bir sıvı ile dezenfeksiyon yapılmaktadır. Gastroskopi sırasında kullanılan biopsi snare ve penslerinin bir kısmı her hasta için yenisi kullanılıp işlem sonrası atılmakta, farklı yapıda olan diğer bir kısmı ise ya dezenfektan madde ya da yüksek ısı ile cerrahi alet sterilizasyonu protokolü ile tekrar kullanıma hazır hale getirilmektedir.
Gastroskopi Sırasında Yapılabilecek Tıbbi Girişimler Nelerdir?
Gastroskopi sırasında üst sindirim sistemi içinde normal dışı durumlar(polip, tümör, iltihabi değişiklik vb.)bulunursa tam tanının konması için patolojik tetkik gerekecektir. Saptanan lezyonlardan biopsi adını verdiğimiz küçük parçacıklar alınır ve mikroskobik tahlile gönderilir. Mide iç yüzünü yapan mukoza tabakasının oluşturduğu yumrular(polip)varsa çıkartılmalıdır. Bu işlem sırasında kanmayı engellemek amacıyla koter adı verilen yüksek ısı sağlayan bir cihaz kullanılır.
Yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağının içinde kanayan bir nokta varsa koter, heater probe vb. cihazlar ile ısı uygulaması veya injeksiyonlar yapılarak müdahale edilir.
Mide iç yüzünün ağrı duyumsaması farklı olduğu için biopsi veya polip alma, injeksiyon, yakma gibi işlemler ağrıya yol açmazlar.
Gastroskopinin Alternatifleri Nelerdir?
Gastroskopinin yerini tutabilecek başka bir yöntem yoktur. Ancak endirek olarak tanıya yardımcı olabilecek yöntemler vardır;
Baryumlu mide duodenum grafisi: Midenin ilaçlı filmidir. Gastrokopinin yaygınlaşmasıyla kullanımı azalmıştır. Midenin yapısal bozukluklarını hareketlerini, boşalmasını, darlıkların boyutunu değerlendirmek için halen kullanılmaktadır. Ancak grafide saptanan bir lezyonun gastroskopi ile değerlendirilmesi gerekirse biyopsi alınması gereklidir.
Batın tomografisi: Mide ilaç ile doldurularak duvarları incelenebilir. Ancak küçük lezyonları, ülserleri, gastriti değerlendirmesi mümkün değildir. Şüphelenilen her olguda tekrar gastroskopi yapmak gereklidir.
Gastroskopi yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağının içini doğrudan gösterirken, aynı seansta lezyonlardan biyopsi alınmasını yada tedavi edici işlemlerin uygulanabilmesini sağlar.
Gastroskopi Yapılacak Bireyin Tıbbi Özgeçmişi
Aspirin ve türevleri(Coraspin, Ecopirin vb.), NSAID olarak adlandırılan romatizma ve ağrı kesici ilaçlar(Voltaren, Apranax, Advil, Tilcotil vb.), trombosit fonksiyonlarını bozan ve kanama arttırıcı ilaçlar(Plavix, Pingel, Drisentin vb.), kan sulandırıcılar(Coumadin)gastroskopiden bir hafta önce kesilmelidir. Bu ilaçları kullanıyorsanız hem gastroskopiyi yapacak doktorunuzun haberdar edilmesi, hem de bu ilaçları başlayan doktorunuzun bilgilendirilip ilaç kullanılmadığı dönem için alternatif ilaç protokolü hazırlanmalıdır. Parasetamol içeren ağrı kesiciler(Panadol, Minoset, Thylanol vb)sorun teşkil etmezler.
Şeker hastalığı ilaçları(antidiabetik hap, insulin), tansiyon düzenleyici ve idrar söktürücü ilaçlar bazı tedbirler alınmasını gerektirebileceği için doktorunuzu lütfen önceden bilgilendirin.
Kalp kapakçık hastalığı, kalp kapak protezi, kalp pili(pacemaker), eklem protezi olan kişilerde gastroskopi öncesi bir antibiotik kullanılması gerekecektir.
Kortizon, demir hapı, bitkisel ilaçlar veya herhangi sürekli kullanılan bir ilaç gastroskopi öncesi mutlaka belirtilmelidir.
Göz tansiyonu(glokom)olan hastaların çok küçük bir bölümünde hastalık dar açılı glokom tipindedir. Bu grup hastada endoskopi sırasında kullanılan midazolam isimli ilaç sakıncalı olabilir. Göz tansiyonunuz varsa doktorunuzu lütfen öncelikle bilgilendirin.
Allerji yaptığı bilinen ilaçlar mutlaka iletilmelidir. Allerji yaptığını düşündüğünüz ilaçların tam adını eski tıbbi kayıtlardan veya yakınlarınızdan lütfen öğreninin. Sadece ‘Pek çok şeye allerjik’ olduğunuzu belirtmek çözüm olmayacaktır.
Gastroskopi Ön Hazırlığı
İşlemden önceki 8 saat aç kalınmalıdır(katı gıda alınmamalıdır). Mide şurupları da içilmemelidir. Sürekli kullanılan ilaçlar için doktora danışılmalıdır. Gastroskopiden 4 saat öncesine kadar su içilebilir.
Gastroskopi Nasıl Yapılır?
Gastroskopi sırasında hissedilecek rahatsızlığın en az düzeyde olması için damar yolu ile sakinleştirici(ör. Midazolam)ve ağrı kesici(ör. Pethidine, Meperidine)ilaçlar verilir. Bu ilaçların uygulanabilmesi için işlem öncesi, koldaki yüzeyel bir toplardamara bir kateter(yumuşak kanül)yerleştirilir. Bu ilaçlar hastayı gastroskopiyi rahat tolere edebileceği yarı uykulu bir hale getirir. Tam bir bilinç kaybı olmamakla birlikte genellikle tetkik sonrasında hasta yaşananları ayrıntılarıyla anımsayamaz. Gastroskopi sırasında kan oksijen satürasyonu ve gerekirse diğer temel yaşam fonksiyonları(kalp atım hızı ve ritmi, kan basıncı gibi)hasta başı monitör adı verilen bir cihazla takip edilir.(Kan oksijen satürasyon ölçümü el parmak tırnağına tutulan bir ışık ile yapılacağı için en az bir tırnaktaki oje(varsa)temizlenmiş olmalıdır.)
İşlem öncesi takma diş ve gözlük varsa çıkarılır. Mentollu bir lokal anestezik sprey ile boğaz uyuşturulur. Hasta sol yan olacak biçimde yatırılır. Daha sonra damardan sakinleştirici ilaçlar verilir. Ağıza açık kalmasını sağlamak için dişlik yerleştirilir. Ağızdan girilerek inceleme yapılır. İşlem sırasında rahatça nefes alınabilir, ağrı hissedilmez, ancak verilen havanın gerginliği hissedilir. Gastroskopun görüş alanının açılması için mide içine doğru aralıklarla hava üflenir. Gastroskopun çıkartılması sırasında üflenen bu hava kısmen geri emilir. İşlem sonrası geri kalan hava ağız ve anüs yoluyla çıkartılan gaz ile tahliye edilir. Gastroskopi genellikle 10-15 dk sürer. Eğer kişi isterse, sakinleştirici ve ağrı kesici yapılmadan da tetkik yapılabilir.
Gastroskop infeksiyon bulaşmasını engellemek için her hastadan sonra önce ayrıntılı bir mekanik temizlik işleminden geçirilmekte ve daha sonra bakteri ve virüslere etkili özel bir sıvı ile dezenfeksiyon yapılmaktadır. Gastroskopi sırasında kullanılan biopsi snare ve penslerinin bir kısmı her hasta için yenisi kullanılıp işlem sonrası atılmakta, farklı yapıda olan diğer bir kısmı ise ya dezenfektan madde ya da yüksek ısı ile cerrahi alet sterilizasyonu protokolü ile tekrar kullanıma hazır hale getirilmektedir.
Gastroskopi Sırasında Yapılabilecek Tıbbi Girişimler Nelerdir?
Gastroskopi sırasında üst sindirim sistemi içinde normal dışı durumlar(polip, tümör, iltihabi değişiklik vb.)bulunursa tam tanının konması için patolojik tetkik gerekecektir. Saptanan lezyonlardan biopsi adını verdiğimiz küçük parçacıklar alınır ve mikroskobik tahlile gönderilir. Mide iç yüzünü yapan mukoza tabakasının oluşturduğu yumrular(polip)varsa çıkartılmalıdır. Bu işlem sırasında kanmayı engellemek amacıyla koter adı verilen yüksek ısı sağlayan bir cihaz kullanılır.
Yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağının içinde kanayan bir nokta varsa koter, heater probe vb. cihazlar ile ısı uygulaması veya injeksiyonlar yapılarak müdahale edilir.
Mide iç yüzünün ağrı duyumsaması farklı olduğu için biopsi veya polip alma, injeksiyon, yakma gibi işlemler ağrıya yol açmazlar.
Gastroskopinin Riskleri ve Komplikasyonları(istenmeyen durumlar)Nelerdir?
Bugün uygulanan yöntemlerle, gastroskopi minimum riskli, rutin olarak yapılan, pratik bir işlemdir. Ancak tüm tıbbi girişimlerde olduğu gibi istenmeyen ancak alınan tüm tedbirlere rağmen önlenemeyen durumlar(komplikasyon)gastroskopi neticesinde de belirebilir. Bunların gelişme sıklığı % 1-2’dir. Aşağıda bu istenmeyen durumlar hakkında elden geldiğince açık ve tam bilgiler verilecektir. Bu bilgilendirme süreci hem kanuni yükümlükler hem de hekimin vicdani sorumluğu sonucunda ortaya çıkmaktadır. Burada amaçlanan bireylerin korkutulması veya sorumluluğun hafifletilmesi değildir. Aksine bilgilenmiş bireylerin daha sağlıklı karar vereceği gerçeğidir.
Gastroskopi sırasında yarı uykulu bir bilinç düzeyi sağlayan ilaçlar nadiren hastalarda kalp atım hızının ve solunumun yavaşlamasına veya allerjik reaksiyona yol açabilirler. Kullanılan ilaçların antidot adı verilen panzehirleri(Anexate, Naloxan)ve allerji ile mücadele ilaçları(antihistaminikler, kortizon preparatları, adrenalin vb.)gastroskopi odasında hazır tutulur ve gereken durumlarda bunlar uygulanarak gelişen tabloya müdahale edilir.
Gastroskopi sırasında nadiren, gastrointestinal sistemde kanama, delinme, çevre dokuların(dalak gibi)zarar görmesi(oldukça nadir)gelişebilir. Mide cidarında delinme zayıf bir bölgenin gastroskop itmesine bağlı açılması veya poliplerin yakılarak çıkartılması sırasında gelişebilir. Bu durumdaki hastaların bir bölümü hastaneye yatırılma, damar yoluyla beslenme ve antibiyotik uygulaması ile iyileşirler. Ancak bir bölüm hastaya cerrahi müdahale gerekebilir. Çok seyrek olarak kalp ve dolaşım sistemi bozuklukları, bakteriyemi(damar içine mikrop kaçması)ve buna bağlı enfeksiyonlar, yatış biçimine bağlı yaralanmalar veya sallanan dişe zarar gelmesi gibi yan etkiler de görülebilir.
Gastroskopinin Alternatifleri Nelerdir?
Gastroskopinin yerini tutabilecek başka bir yöntem yoktur. Ancak endirek olarak tanıya yardımcı olabilecek yöntemler vardır;
Baryumlu mide duodenum grafisi: Midenin ilaçlı filmidir. Gastrokopinin yaygınlaşmasıyla kullanımı azalmıştır. Midenin yapısal bozukluklarını hareketlerini, boşalmasını, darlıkların boyutunu değerlendirmek için halen kullanılmaktadır. Ancak grafide saptanan bir lezyonun gastroskopi ile değerlendirilmesi gerekirse biyopsi alınması gereklidir.
Batın tomografisi: Mide ilaç ile doldurularak duvarları incelenebilir. Ancak küçük lezyonları, ülserleri, gastriti değerlendirmesi mümkün değildir. Şüphelenilen her olguda tekrar gastroskopi yapmak gereklidir.
Gastroskopi yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağının içini doğrudan gösterirken, aynı seansta lezyonlardan biyopsi alınmasını yada tedavi edici işlemlerin uygulanabilmesini sağlar.
Gastroskopi Sonrası Dönem
Boğazdaki uyuşukluk geçmeden, yaklaşık 1 saat süresince ağızdan hiçbir şey alınmaz. Kullanılan ilaçlar sonrası uyuşukluk hissedilmesi ve anlatılanların tam hatırlanmaması veya algılanmaması normaldir. Gastroskopi yapılan bireylerin mutlaka bir refakatçi eşliğinde evine götürülmesi gerekmektedir. Unutmayın işlem sonrası ne kadar iyi olursanız olun yanınızda sizi götürecek biri olmalıdır. İlaçların etkisinin geçeceği ertesi güne kadar motorlu araçlar kesinlikle kullanılmamalıdır. İlaçlar muhakeme gücünüzü etkileyebileceği için iş ve özel hayatınızı etkileyecek önemli kararlar 24 saat süreyle ertelenmelidir. Aynı süre zarfında alkol, yatıştırıcı ilaç, kas gevşetici vb. alınmamalıdır.
Gastroskopi sırasında üflenen havanın kalan kısmı nedeniyle hissedilen şişkinlik ağız ve makat yoluyla çıkartılan gaz ile giderek azalır. Gastroskopi sonrası özellikle boğazın tahriş olmasına bağlı yada alınan biyopsiler ve polipler nedeniyle ağızdan çok az miktarda kan gelebilir.
Karında şişkinlik ve ağrı hissinin 24 saatten sonra da devam etmesi, kusma, titreme ve ateş yükselmesi, nefes darlığı, makattan yada ağızdan sürekli veya bol miktarda kan gelmesi gibi durumlarda doktorunuzu hemen aramanız gerekmektedir.
Herhangi bir şikayetinizin olmaması durumunda da biopsi alınmışsa sonucun konuşulması veya gastroskopi bulgularının tartışılması için lütfen 2-3 iş günü sonrasında doktorunuzla görüşün.